Başlamak, herkesin bildiği bir düzendir. Bir hedef konur, hazırlık yapılır, ilk adım atılır. Ama yeniden başlamak aynı biçimde işlemez. Çünkü yeniden başlamak, yalnızca ileriye gitmek değil; geçmişle yeni bir ilişki kurmaktır.
Başlangıç Evrenseldir, Yeniden Başlamak Kişiseldir
İlk kez başlarken herkes aynı kurallara uyar: plan yapılır, hedef belirlenir, rota çizilir. Bu, dışarıdan verilen bir düzendir. Otorite vardır, yöntem bellidir, sonuç öngörülebilir. Ama yeniden başlarken o rotayı çizen kişi artık aynı kişi değildir. Yaşanmışlık, hata, gecikme ve farkındalık biriktikçe harita değişir. Yeniden başlayan biri, eskinin değil, kendi yönteminin öğrencisidir.
Felsefeci Jiddu Krishnamurti bu noktayı şöyle özetler: “Zihinde açıklık olduğunda, otorite sona erer.” Yani insan kendi düşüncesine açıklık kazandığında, dışsal bir otoriteye ihtiyaç duymaz. Gerçek yön, kişinin içsel netliğinde saklıdır.
Başlangıçta düzen, yeniden başlamakta anlam arayışı vardır.
Yeniden Başlamak Bir Direniştir
Birçok kişi “nerede kalmıştık?” diyerek devam etmeye çalışır. Oysa yeniden başlamak, “buraya kadar geldim, şimdi başka bir yoldan gideceğim” diyebilme cesaretidir. Süreklilik değil, dönüşüm içerir.
Psikolog Stanley Milgram, itaat ve otorite üzerine yaptığı araştırmalarda şunu söyler: “İtaatin özü, bir kişinin kendisini başkasının isteklerini yerine getiren bir araç olarak görmeye başlamasında yatar. Böylece artık eylemlerinden kendisini sorumlu hissetmez.”
Milgram’ın bu gözlemi, yeniden başlamanın tam tersini gösterir. Yeniden başlayan kişi, artık bir başkasının otoritesi altında değildir. Kendi eyleminden yeniden sorumluluk alır. Bu anlamda yeniden başlamak, itaatin değil özerkliğin bir ifadesidir.
Kural Kitapları Değişir
Her dönemde başarıya giden yollar, sistemler ve yöntemler anlatılır. Ama yeniden başlayan biri, artık o kitapları değil, kendi deneyimini okur.
Davranış bilimci Robert Cialdini, “otorite ilkesi” kavramını şöyle açıklar: “Otorite ilkesi, insanların yetki veya konum sahibi kişilere uyma eğilimini ifade eder.” Bu, toplumsal düzenin işleyişinde doğal bir eğilimdir. Ancak yeniden başlayan kişi bu kalıbı kırar. Çünkü artık konuma değil, tutarlılığa inanır. Yani kuralın geçerliliği, kaynağının kim olduğuna değil, dayanağının ne olduğuna bağlıdır.
Böylece yeni bir kural dizgesi ortaya çıkar:
- Eski hatalar veri olur
- Geçmiş duygular ölçülür
- Yeniden inşa, içsel tutarlıkla başlar
Sonuç: Kuralları Sen Yazarsın
Başlangıçlar herkesindir, ama yeniden başlamak yalnızca sahibine aittir. Her yeniden başlama bir çeşit manifestodur: “Ben aynı kişi değilim. Bu kez kuralları ben yazıyorum.”
Başlamak bir eylemdir, yeniden başlamak bir bilinçtir. Birincisi dış dünyanın koşullarına göre şekillenir; ikincisi, iç dünyanın dengesine göre.
O yüzden başlangıç kuralları her yerde aynıdır. Ama yeniden başlamanın kurallarını — yalnızca sen yazarsın.
Kaynakça
- Milgram, S. (1974). Obedience to Authority: An Experimental View. Harper & Row.
- Cialdini, R. B. (1984). Influence: The Psychology of Persuasion. Harper Business.
- Krishnamurti, J. (1969). Freedom from the Known. Harper & Row.